By czerwonyobcas 
Niezborność – gdy ruch przestaje być oczywisty …
Ataksja to jedno z tych schorzeń, o których wciąż mówi się zbyt mało. To zaburzenie koordynacji ruchowej, będące skutkiem uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Choć nazwa brzmi dla wielu obco, skutki tej choroby bywają bardzo widoczne – niestety często mylnie interpretowane przez otoczenie.
Skąd bierze się ataksja?
Do rozwoju ataksji dochodzi w wyniku uszkodzeń móżdżku – części mózgu odpowiedzialnej za kontrolę ruchów. Może to być skutek udaru, infekcji wirusowej, choroby genetycznej, urazu głowy, a czasem efekt uboczny niektórych leków. Choć fizyczne przyczyny są jasno określone, emocje również nie pozostają bez znaczenia – stres, depresja czy długotrwałe przygnębienie mogą zaostrzać objawy i znacząco wpływać na jakość życia chorego.
Nie tylko chwiejny chód – jak rozpoznać objawy?
Z ataksją najczęściej kojarzy się utrata równowagi – chód osoby chorej może przypominać sposób poruszania się osoby pod wpływem alkoholu. I to właśnie tu zaczyna się problem. Chorych często niesłusznie ocenia się jako nietrzeźwych, co powoduje wstyd, wycofanie i dodatkowe cierpienie. A przecież objawów jest znacznie więcej.
Jakie wyróżniamy rodzaje niezborności?
⟶ Ataksja móżdżkowa
Najczęstszy typ. Spowodowana uszkodzeniem móżdżku – części mózgu odpowiedzialnej za równowagę i koordynację ruchów.
Objawy: chwiejny chód, trudności z utrzymaniem równowagi, niewyraźna mowa, nieskoordynowane ruchy rąk i nóg.
⟶ Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa (SCA – Spinocerebellar Ataxia)
Grupa dziedzicznych, postępujących chorób neurologicznych. Objawy nasilają się z czasem.
Objawy: postępujące problemy z chodem, mową, wzrokiem, a także drżenie i osłabienie mięśni.
⟶ Ataksja Friedreicha
Dziedziczna, najczęściej ujawnia się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania.
Objawy: zaburzenia chodu, osłabienie mięśni, skrzywienie kręgosłupa, problemy z sercem (kardiomiopatia), trudności z mową.
⟶ Ataksja nabyta (wtórna)
Rozwija się w wyniku uszkodzenia mózgu przez: udar, uraz, nowotwór, chorobę autoimmunologiczną, zatrucie alkoholowe, infekcje (np. wirusowe), niedobory witamin (głównie B12).
Objawy: zależne od przyczyny – często podobne do móżdżkowej.
⟶ Ataksja polekowa (toksyczna)
Wywołana działaniem niektórych leków lub substancji toksycznych, np. alkoholu, metali ciężkich, leków przeciwpadaczkowych.
Objawy: zazwyczaj ustępują po odstawieniu toksycznej substancji, choć nie zawsze całkowicie.
⟶ Ataksja dziecięca (np. ataksja-teleangiektazja)
Rzadka, genetyczna choroba ujawniająca się u małych dzieci.
Objawy: problemy z ruchem i równowagą, teleangiektazje (rozszerzenia naczyń krwionośnych), obniżona odporność.
⟶ Ataksja przedsionkowa
Spowodowana uszkodzeniem układu przedsionkowego (błędnik, nerw przedsionkowy).
Objawy: zawroty głowy, nudności, oczopląs, zaburzenia równowagi – często krótkotrwałe i ostre (np. w zapaleniu nerwu przedsionkowego).
Typowe symptomy ataksji. Czym objawia się niezborność?
- Zaburzenia równowagi – trudności z utrzymaniem prostego chodu, a po zmroku nawet jego całkowity brak.
- Zachwiania postawy – zarówno podczas chodzenia, jak i stania w miejscu.
- Problemy z mową – mowa staje się niewyraźna, często niestabilna, przechodząca z szeptu w krzyk.
- Trudności w precyzyjnych ruchach – np. pisaniu, jedzeniu łyżką czy zapinaniu guzików.
- Częste krztuszenie się i trudności w połykaniu – mogą prowadzić do poważnych komplikacji.
- Zespół niespokojnych nóg i drżenie kończyn – szczególnie uciążliwe w nocy lub podczas spoczynku.
- Zaburzenia chodu przy wchodzeniu i schodzeniu po schodach – z wyraźnym nasileniem przy schodzeniu.
- Szybka męczliwość – nawet proste czynności bywają wyczerpujące.
Cierpienie, którego nie widać
Ataksja to choroba, która nie manifestuje się jednym, czytelnym objawem. Nie ma na czole napisu: „jestem chory”, a brak widocznego znaku często powoduje niezrozumienie. Chorzy mierzą się nie tylko z fizycznym dyskomfortem, ale też z poczuciem wykluczenia i niezręcznymi spojrzeniami. Unikają rozmów o chorobie, niekiedy wstydzą się jej objawów. A cierpienie psychiczne – to zmaganie z brakiem akceptacji i walką o godność – może boleć równie mocno jak objawy fizyczne.
Dlatego warto pamiętać – za dziwnym krokiem, niezręcznym ruchem dłoni czy niezrozumiałą mową może stać nie alkohol, a choroba neurologiczna.
Empatia zamiast osądu
Zanim ocenimy kogoś „na pierwszy rzut oka”, warto się zatrzymać. Może to nie osoba, która wypiła za dużo, ale ktoś, kto codziennie mierzy się z ataksją? Wystarczy chwila refleksji – i odrobina empatii. Spojrzenie bez szyderczego uśmiechu. Gotowość, by pomóc, a nie oceniać.
Bo jeśli to nie piwo – a choroba – to zignorowanie, wyśmianie czy osąd może zaboleć bardziej niż objawy samej ataksji.
FAQ na temat niezborności (ataksji)
Ataksja to zaburzenie koordynacji ruchowej wynikające z uszkodzenia móżdżku lub innych części układu nerwowego. Objawia się m.in. chwiejnością chodu, trudnościami z mową i nieskoordynowanymi ruchami kończyn.
Istnieją dziedziczne formy ataksji, np. ataksja Friedreicha, ale ataksja może też powstać wtórnie – na skutek urazu, udaru mózgu, infekcji czy działania toksyn.
Ataksja sama w sobie nie zawsze jest uleczalna, ale jej objawy można łagodzić. Rehabilitacja, fizjoterapia, logopedia oraz wsparcie neurologiczne pozwalają poprawić jakość życia chorego.